Tuvalet Eğitimi Sürecinde, Bu Hatalara Düşmeyin!

Tuvalet Eğitimi: Hazırlık, Ebeveyn Tutumu ve Psikososyal Etkiler

Tuvalet eğitimi, çocuk gelişiminde önemli bir dönüm noktasıdır ve genellikle 2 yaş civarında uygun yaşa gelindiğinde başlatılması önerilmektedir. Ancak, tuvalet eğitimine başlamadan önce çocuğun hem fiziksel, hem bilişsel hem de psikolojik açıdan hazır olup olmadığının dikkatlice değerlendirilmesi gerekmektedir. Erken yaşta, çocuğun gelişimsel gereklilikleri karşılamadan tuvalet eğitimi uygulamak, çocukta direnç, korku ve kaçınma davranışlarının ortaya çıkmasına neden olabilir. Bu durum hem eğitim sürecinin uzamasına hem de çocukta özgüven kaybına yol açabilir (Brazelton & Sparrow, 2006).

Fiziksel hazırlık, çocuğun tuvalet ihtiyaçlarını fark edebilme ve kontrol edebilme becerisini ifade ederken; bilişsel hazırlık, talimatları anlama ve uygulama yeteneğini kapsamaktadır. Psikolojik hazır oluş ise çocuğun bu sürece uyum sağlama motivasyonu ve duygusal güvenliği ile ilişkilidir (Schum et al., 2002). Çocuğun hazır olduğuna dair işaretler gözlemlendiğinde, ailelerin bu süreci destekleyecek tutum ve davranış biçimleri benimsemesi büyük önem taşımaktadır.

Ailelerin çocuk üzerinde uyguladığı zorlama, tehdit, cezalandırma gibi olumsuz tutumlar, çocukta inatçılık, tuvalet ihtiyaçlarını bilinçli tutma (retansiyon) ve alt ıslatma gibi sorunları tetikleyebilir. Özellikle enürezis (idrar kaçırma) ve enkoprezis (dışkı kaçırma) gibi dışkı-işeme bozuklukları, toplumda sıkça yanlış anlaşılarak utanma ve gizleme nesnesi haline gelmektedir. Ancak bu sorunlar, genellikle altta yatan fizyolojik veya psikolojik nedenlerin göstergesidir ve multidisipliner yaklaşımla, çocuk doktoru ve psikolog iş birliği içinde ele alınmalıdır (Neveus et al., 2006).

Tuvalet eğitiminde gözlem ve model alma süreçleri kritik öneme sahiptir. Çocuklar çevrelerindeki yetişkinlerin davranışlarını taklit ederek öğrenirler; bu nedenle ebeveynlerin tutarlı, sabırlı ve destekleyici olmaları gerekir. Ayrıca, çocukların tuvalete karşı duydukları korkular ve kaçınma davranışları, erken yaşta yaşanan travmatik tuvalet deneyimlerinden veya aile içi tutumlardan kaynaklanabilir. Bu durumlarda zorlamak ya da cezalandırmak yerine, çocuk psikolojisi doğrultusunda olumlu pekiştirme ve duygusal destek sağlanmalıdır (Mack et al., 2005).

Tuvalet eğitiminde başarısızlıkla sonuçlanan süreçler, çocukta özgüven problemlerine, stres ve travmatik deneyimlere yol açabilir. Bu olumsuz deneyimler, çocuklukta gelişen ilişkisel dinamiklerin ve özgüven yapısının yanı sıra, yetişkinlikteki psikososyal uyum üzerinde de etkili olabilir (Zeger et al., 2011). Bu nedenle, tuvalet eğitimi sürecinde ailenin bilinçli, sabırlı ve çocuğun gelişimsel ihtiyaçlarına duyarlı bir yaklaşım benimsemesi gerekmektedir.

Sonuç olarak, tuvalet eğitimi çocuğun gelişim düzeyine uygun zamanda, destekleyici ve baskı içermeyen yöntemlerle başlatılmalıdır. Olumsuz tutumlardan kaçınılmalı, gerekiyorsa uzman desteği alınmalı ve çocuğun duygusal ihtiyaçlarına duyarlı olunmalıdır. Bu sayede, hem eğitim süreci olumlu geçer hem de çocuğun sağlıklı psikososyal gelişimi desteklenmiş olur.

Kln. Psk. Beril Börekçi

Kaynak Önerileri:

• Brazelton, T. B., & Sparrow, J. D. (2006). Toilet Training: The Brazelton Way. Da Capo Lifelong Books.

• Schum, T. R., Kolb, T. M., McAuliffe, T. L., Simms, M. D., & Hennigar, G. R. (2002). Sequential acquisition of toilet training skills: a descriptive study of gender and age differences in normal children. Pediatrics, 109(6), e101.

• Neveus, T., von Gontard, A., Hoebeke, P., Hjalmas, K., Bauer, S., Bower, W., ... & Pedersen, K. (2006). The standardization of terminology of lower urinary tract function in children and adolescents: report from the Standardization Committee of the International Children's Continence Society. The Journal of urology, 176(1), 314-324.

• Mack, K. J., Surtees, R., & Hamidullah, F. (2005). Pediatric toilet training: When and how? American Family Physician, 72(8), 1539-1546.

• Zeger, M., Heller, C., & Taieb, O. (2011). Psychological impact of childhood enuresis. Journal of Pediatric Psychology, 36(5), 517-525.