Travmayla Örselenmiş Kişilerde Psikodrama'nın İyileştirici Yönleri

Psikodrama Nedir?

• Psikodrama, Jacop Levi Moreno’nun 1920’ lerde geliştirdiği ve sosyometri olarak isimlendirdiği bir eylem-işlem yöntemidir.

• Psikodrama, Yunanca’daki “psyche (ruh)” ve “drama (eylem)” sözcüklerinden oluşur.

Moreno’ya göre sosyal yapı içinde görülen sempati ve antipati, biyolojik ve fiziksel evrendeki çekme ve itme güçlerine benzer.

Moreno’ya göre insan, doğası gereği sosyal çevresiyle ilişkiye girer.

Sosyometrik anlayışa göre, çekme ve itme özelliği insanın sosyalleşmesinde en önemli kaynaklar ve güçlerdir.

Psikodrama, bireylerin yaşadıkları sorunları yeniden ele alarak sorgulama ve sahneleme yaptıkları bir alan olarak tanımlanabilir.

Moreno psikodramayı geliştirerek psikanalizin grup terapisine taşınmasını sağlamıştır.

Psikodrama gücünü insandaki yaratıcılık, spontanlık ve eylemden alan ve insanda var olan empati, telepati ve transferans ilişkilerini araştıran bir grup psikoterapisi tekniğidir.

Psikodrama; ruh dünyasının eyleme dönüşümü olarak tanımlanabilir.

Psikodramanın Amaçları

Bireyler bir grup ortamı içinde, diğerleriyle etkileşim içinde girdikleri rollerle, dolayısıyla kendileriyle ilgili farkındalık kazanırlar. Psikodrama bireylere, dramatik canlandırmalar yoluyla,

• geçmiş ve güncel sorunlarını

• çatışmalarını,

• geleceğe dair beklenti,

• kaygı

• güçlüklerini

ele alarak hazırlanma, başa çıkma becerilerini görme ve bunları deneme olanağını sağlar.

• Bireysel farkındalık ile kendini daha iyi tanıyabilmek.

• Grubun geribildirimleri ile farklı bakış açıları kazanmak.

• Baş etme yöntemleri geliştirmek.

• İlişkileri gözden geçirerek, onlarla olan çatışmaların üstesinden gelmek.

• Duyguları dışa vurmak. Dışsallaştırarak daha rahat gözlemleyebilmek.

Psikodrama İçeriği

• Klasik bir psikodrama oturumu ortalama bir buçuk saat sürer, en uygun grup üyesi sayısı 8-10 arasındadır.

• Psikodramada işlenen konu ve sorunlar bir zamanla sınırlı değildir;

• geçmiş

• şimdi

• gelecekle ilgili olabilirler.

• Oyunun içinde ölüm yoktur, ölmüş bir insan, bir koltuk gibi her şey canlanıp bir ruh ve kişiliğe bürünebilir.

• Belli bir yerle de sınırlı değildir; tüm evren, mitoloji ve masallar, rüyalar psikodramanın ortamını oluşturabilirler.

Psikodramanın beş temel öğesi vardır:

• sahne

• protagonist

• yönetici/terapist

• antagonist

• grup

Psikodrama Aşamaları

• Isınma Aşaması: Isınma, üyelerin spontanlıklarının artmasına ve grubun direncinin kırılmasına olanak verir. Bu aşamada grubun nasıl bir çalışma yapacağı, kimin protagonist olacağına karar verilir.

• Oyun Aşaması: Isınma aşamasında verilen kararların uygulamaya sokulmasını içeren, eylem aşamasıdır. Yönetici, bu aşamada psikodramanın temel tekniklerini ve bazı yardımcı teknikleri uygular.

• Grup görüşmesi: Sahnelenen oyunun bitiminde grup üyelerinin rol geribildiriminde ve paylaşımda bulunduğu aşamadır. Bu aşamada yöneticinin sürece ilişkin geribildirimleri ve yorumları da oldukça önemlidir.

Psikodrama Teknikleri

Psikodrama teknikleri psikoterapi yöntemleri arasında teknik olarak en zengin olanlardan biridir. Bu yöntemlerden bazıları ısınma amaçlıdır. En önemli teknikleri arasında

• Eşleme: Lider veya grup üyeleri tarafından protagonistin duygu ve düşüncelerini onun ağzından söyleme.

• Rol Değiştirme: Protagonist, ele alınan konuyla ilgili rollere teker teker girerek o rolün yerini alır.

• Aynalama: Protagonist sahnede ele alınan konuyu dışarıdan gözlemler.

Travma Nedir?

Kişi gerçek bir tehditle karşılaştığını algılamışsa,

Fiziksel zarar gördüyse veya tanık olduysa

Bu esnada da aşırı derecede korku ve çaresizlik hissetmişse

Bu durum kişi için travmatik bir yaşantı olarak tanımlanabilir.

• Travma Sonrası Stres Bozukluğu (TSSB)

• Travmanın anılarından kurtulamamak: Çok rahatsız edici, beklenmedik şekilde oluşan, travmayı tekrar yaşıyormuş gibi görüntüler (flashback) veya kâbuslar görmek, olayı hatırlatan bir şey olmasa da sürekli akla gelmesi, olay hatırlandığında çarpıntı, terleme gibi bedensel rahatsızlık duyulması.

• Travmayı hatırlatan durumlardan kaçınmaya çalışmak: Duygusal olarak uyuşuk olmak ve travmayı hatırlatan insanlardan, olaylardan, aktivitelerden kaçınmak, uzak durmak.

• Aşırı derece tetikte olma belirtileri: Uyumak ve konsantre olmakta zorlanmak, tedirgin olmak, hemen sinirlenmek ve öfkelenmek, ufak seslerle irkilmek gibi.

Travmaya maruz kalmış kişilerle çalışılırken kullanılabilecek psikodrama teknikleri

1. Yeniden Canlandırma

2. Bilişsel Yeniden İşleme

3. Artık Enerji Boşaltımı

4. Artı Gerçeklik

5. Kişiler Arası Destek

6. Terapötik Tören

Yeniden Canlandırma

• Geçmişteki olayların davranışsal olarak eyleme vurulması

• Sabit konuların kökenine inme

• Yeni gelişim yolları açabilme

Moreno bir yaşantıyı ikinci kez yaşamaya cesaret edilmesiyle ilgili şu görüşü savunmaktadır:

’İkinci kez yaşanan her gerçek, birinciden kurtuluştur.’ Burada söz konusu olan kontrol ve güç mekanizmasının gelişmesidir.

Bilişsel Yeniden İşleme

Psikodrama sahnesinde gerçekleştirilen ayna tekniği ile kişi kontrol edemediği geriye dönük korkularını zamanla zihninde elle tutulabilinir ve böylece daha az korkutucu olan somut temsilleri ile değiştirilebilinir.

Somut temsilleri elde ettikten sonra travmatik olayla ilgili düşüncelerini yeni bilgiler ile işleyebilir.

Artık Enerji Boşaltımı - Duygusal Katarsis

Levin’e göre (1997) travma bulguları tehdite karşı zaman içinde donmuş olan tamamlanmamış yüksek etkinlikteki biyolojik tepkilerin sonucudur.

Duygusal boşaltım ne uyarılmalı ne de engellenmelidir, kendi kendine zaman içinde ortaya çıkmasına izin verilmelidir.

Artı Gerçeklik

• Yapılmamış olanı yapılmış kılmak

• Yapılmış olanı yapılmamamış kılmak

Hem travmatik olayı değiştirmek hem de farklı bir duygusal tepkiye izin verme yoluyla trajik yaşam senaryolarını sembolik olarak değiştirebilir.

Kişiler Arası Destek

• Travmaya maruz kalmış bazı kişilerin yaşamlarında ‘parlamaya’ (ilgi, değer, sevgi) ve kişiler arası destek ve takdir görmeye gereksinim duyabilirler.

• Bozulmuş olan güven ve emniyet duygularını yeniden düzenlemek için bir çeşit insanlar arası düzeltici öğrenme yaşantısı deneyimlenmesi faydalı olacaktır.

• Sosyal olarak yeniden bütünleşmeyle güven, özsaygı ve samimiyet duygusu pekişir.

• Grup üyeleri ortak travmatik olay deneyimlerinin de olduğunu görmesi ile çaresiz kurban olmaktan çıkıp başa çıkabilen bir sağ kalan olmaya başlayabilir.

Terapötik Tören

Psikodrama da törenler insanların yaşamda geçişler yapmalarına, yapısal bir çerçeve içinde yeni şartlarına uyum sağlamalarına yardım eder.

• Tartışma

• Deneyimsiz uygulayıcılar (tekrar travma yaşama tehlikesi)

• Literatür çalışmalarının eksikliği

• Psikodrama ile beraber uygulanan yöntemler (BDT, ilaç tedavisi, vb.)

Kaynaklar

• S. U. Alıcı, 2008, Psikodrama I: Geçmişten Geleceğe, Rüyadan Gerçeğe…

• S. Ünal, 2013, Travmadan Sağkalanlarla Psikodrama

• Özbek A, Leutz G, (2003). Psikodrama: Grup psikoterapisinde sahnesel etkileşim

• APA, 2012, DSM – IV- TR

• The Freedom Theatre, 2009, Drama Therapy

• Schützenberger, A.A. (1995). Psikodrama: Yöntemlerin Bir Özet Sunumu. (A. Özbek, Çev.)

#psikodrama #psikolog #travmalar #psikoloji #terapi #psikolojikdanışmanlık